Op een aantal plekken in het land was het het afgelopen jaar ’s avonds onrustig op straat. Buurtbewoners kampten met overlast door vuurwerk, vernieling of intimidatie. Voor gemeenten en politie is het niet altijd makkelijk om hier snel en adequaat op in te springen. Bovendien is het belangrijk om oog te houden voor de reële vragen en de zorgen van jong en oud in moeilijke en onzekere tijden. Luisteren, contact houden en ingrijpen gaan soms hand in hand. Of het nu om de landelijke coronamaatregelen gaat, protest tegen controversiële lokale plannen of het omgaan met veranderende tradities.
Hoe gaat u hier als bestuurder of gemeentelijke organisatie goed en snel mee om? Welke ervaringen van collega-bestuurders zijn bruikbaar en hoe kunnen gemeenten elkaar ondersteunen? Voor al deze vragen is het Ondersteuningsteam Maatschappelijke Onrust (OMO) actief. De burgemeesters van Urk, Opsterland en Roosendaal deelden eind 2020 hun ervaringen met maatschappelijke onrust.
Urk is een voormalig eiland en huidige gemeente in de provincie Flevoland en heeft 21.135 inwoners. In de laatste weekenden van november en de eerste weekenden van december werd Urk geconfronteerd met ongeregeldheden die er twee keer toe leidde dat de mobiele eenheid de openbare orde moest herstellen. "Een onwenselijke situatie, als burgervader en als burgemeester", aldus burgemeester Cees van den Bos.
Bekijk de boodschap van burgemeester Cees van den Bos
Kenmerkend aan deze periode is de wens om vooral de samenleving zelf de uitdagingen op te laten pakken. Als bestuur kun je nog zo ferm willen zijn, wanneer inwoners niet of beperkt mee willen of kunnen doen dan lost dat op lange termijn weinig op.
Gebruik de kracht van het netwerk
Gelukkig kwam het dorp in actie, mede door aanjagen van de gemeente maar zeker ook door het sterke sociale netwerk op Urk. Juist dat netwerk zorgt er voor dat er snel zaken gedaan kon worden; in het derde weekend van de ongeregeldheden ging een groep inwoners, onder regie van de gemeente en politie, de straat op om -met name- jongeren aan te spreken. Dit resulteerde in soms vervelend gedrag naar de vrijwilligers, echter, het leverde vooral een beeld op dat het gros van de aanwezigen ‘kijkers’ waren en slechts een klein deel deelnemer. Het vierde weekend was de groep vrijwilligers ongeveer 50 personen groot en was zij zichtbaar en herkenbaar op straat aanwezig. Resultaat; nauwelijks incidenten en slechts 1 aanhouding (in de weekenden ervoor per weekend meer dan 10).
Verbreek de anonimiteit
Als grootste les geldt dan ook om bij maatschappelijke onrust niet de nadruk te leggen op symptoombestrijding maar vooral aan de slag te gaan met degene die het gedrag veroorzaakt te isoleren, bij voorkeur door de eigen gemeenschap en inwoners. Uit de anonimiteit, herkend worden en daar waar kan - ook in het licht van corona - in gesprek gaan en eventueel een alternatief bieden. Afspraken maken kan ook in een periode waarbij het lijkt alsof je tegenover elkaar staat. Met deze inzet kan de rol van de burgemeester weer kantelen naar die van burgervader en daarmee de rol die we bij voorkeur zien.
Roosendaal is een gemeente in de provincie Noord-Brabant, met circa 77.000 inwoners. In november 2020 had de stad te maken met aanhoudende vuurwerkoverlast. Vijf wijken gingen na de vuurwerkrellen tijdelijk op slot voor buitenstaanders.
Bekijk de boodschap van burgemeester Han van Midden
Dagelijks overleg met de driehoek, inzet van instrumenten zoals fouilleren bij vermoeden van aanwezigheid vuurwerk, cameratoezicht en gebiedsontzegging en directe communicatie. Dat vat de aanpak van de gemeente Roosendaal goed samen. Zo kregen alle ouders van jongeren in Roosendaal (in de leeftijden van 12 tot 23 jaar) een brief van de gemeenten, stonden er tekstkarren bij toegangswegen met toelichting geldende maatregelen en bracht de burgemeester bezoeken aan de wijken tijdens en na de ernstige overlast.
Geleerde lessen
- Om de rust zoveel mogelijk terug te laten keren, is juist de combinatie van een set aan maatregelen effectief. Probeer tevens inzicht te krijgen in onderliggende problemen.
- Er was wederzijds begrip tussen de partners in de driehoek, maar ook tussen bestuur en ambtelijke organisatie. Wanneer je één taal spreekt, kun je effectief te werk gaan!
- Zet zoveel als mogelijk in op een persoonsgerichte aanpak vanuit politie, gemeente en OM. Haal personen uit de anonimiteit.
- Spreek ouders aan op het gedrag van hun kinderen en confronteer ze direct met het gedrag van hun kinderen als zij contact hebben met politie.
- Contacten met bewoners, ondernemers en scholen om meldingsbereidheid te stimuleren en de informatiepositie in wijken te vergroten.
- Wees alert wie er een gebied binnenkomt. Onrust trekt vaak bezoekers van buiten aan. Daardoor krijgt het een regionale of zelfs landelijke uitstraling.
Opsterland is een uitgestrekte Friese plattelandsgemeente met 16 dorpen waar mensen elkaar kennen. Er wordt daarom gehecht aan persoonlijke contact met de inwoners, verenigingen en ondernemers. Juist nu in deze coronaperiode.
Bekijk de boodschap van burgemeester Ellen van Selm
De aanpak van de gemeente
"In Opsterland is het motto 'Soarch foar elkoar', dus 'zorg voor elkaar'. We vertellen aan de hand van onze pijlers hoe we werken. De pijlers zijn: persoonlijk contact, soarch foar elkoar en aandacht voor jeugd: wat kan er wel!
1. Persoonlijk contact
We zijn met alle doelgroepen in onze gemeente het gesprek aangegaan. Zo zit de wethouder onderwijs in een appgroep met alle directeuren van de basisscholen. En deed een andere wethouder mee aan een belronde langs alle ondernemers in Opsterland. Ook zoeken we contact met bijvoorbeeld de sportverenigingen. Dat alles doen we om te luisteren naar de verhalen, te helpen waar dat kan en om hen een hart onder de riem te steken.
Hoe doen we dat?
Om onze inwoners te bereiken, gebruiken we verschillende kanalen waaronder de eigen website en social mediakanalen. We hebben posters en verkeersborden gemaakt met daarop de richtlijnen voor onze natuurgebieden en bossen en winkelcentra. Bij hotspots zoals scholen en sportcentra brachten we een boodschap met krijtverf aan op de trottoirs en fietspaden.
Om onze jongeren, sportverenigingen, ondernemers en andere inwoners te bereiken, maken we gebruik van onze netwerken, zoals de verenigingen van plaatselijk belang, de dorpshuizen, het jongerenwerk ect. We informeren zowel jongeren, sportverenigingen, ondernemers en andere inwoners regelmatig over de relevante maatregelen en we denken met ze mee over wat er nog wel mogelijk is.
2. Soarch foar elkoar
In Opsterland valt elke woensdag het weekblad de Sa! op de mat van onze inwoners. Hierin plaatsten we het afgelopen jaar vrijwel wekelijks een pagina: Soarch foar elkoar! Met daarin informatie voor onze inwoners over de genomen maatregelen en wat dit voor hen betekent. Ook is er aandacht voor speciale groepen zoals onderwijs, kinderopvang, ondernemers, recreatie en toerisme. We plaatsen oproepjes in de Sa! en op onze social mediakanalen voor mensen die hulp nodig hebben of juist hulp wilden bieden. Zo hebben we een aantal inwoners al met elkaar in contact gebracht. We gaven ook publiciteit aan een initiatief van een predikant die de oude gewoonte van “penvrienden” nieuw leven inblaast zodat mensen weer brieven gaan schrijven. Erg waardevol en mooi om te zien! Speciaal voor de jaarwisseling organiseren we een digitaal spreekuur waar inwoners terecht kunnen met vragen.
3. Aandacht voor jeugd; wat kan er wel!
Voor de jeugd zetten wij ons extra in. Ook zij worden met deze nieuwe maatregelen hard getroffen. Samen met jongerenwerk en de buurtsportcoaches kijken wat we toch voor onze jonge bewoners kunnen organiseren met de feestdagen. We betrekken ook de jongeren zelf hierbij. We vragen hen binnen de kaders van wat kan naar hun ideeën. In ieder geval organiseren we:
- Een ludieke tour met jongerenwerkers door een aantal dorpen
- Sportactiviteiten in de open lucht, zoals een bootcamp en voetballen
- Digitale activiteiten, zoals een pubquiz en online gamen
- Meelopen met een handhaver, voor jongeren
Daarnaast hebben we oog voor de kwetsbare jongeren. We zoeken ze op en gaan het gesprek aan. Onze insteek is dat we jongeren benaderen met positiviteit. Via onze sociale mediakanalen hebben we de jongeren de vraag gesteld: ‘Waarom houd jij je aan de coronamaatregelen?’ De antwoorden die we terugkregen, verwerkten we in posters. Deze posters zijn verspreid op plekken waar veel mensen samen komen, zoals sportcentra en scholen. Het zijn mooie voorbeelden van onze jongeren die hopelijk bijdragen aan de bewustwording rondom corona."