De provincie Groningen heeft zo zijn eigen uitdagingen als het gaat om weerbaarheid en tegelijkertijd is het beeld niet heel veel anders dan in andere provincies. Een gesprek met Frans Weerkamp, kabinetschef bij de Provincie Groningen. Hij vertelt onder meer over de Groningse norm die in de maak is. “Het is goed om als overheden dezelfde kaders te hanteren.”
Om te beginnen: wat doet een kabinetschef precies?
“Als kabinetschef ondersteun je met een groep medewerkers de commissaris van de Koning (cvdK). De kabinetschef staat aan het hoofd van dat team en ondersteunt de cvdK met diens zogenoemde Rijkstaken. Het gaat dan onder meer om de benoeming van burgemeesters, maar ook om zaken die met bestuurlijke integriteit van gemeenten en weerbaarheid te maken hebben.”
Welke uitdagingen kent de provincie Groningen als het gaat om die laatste twee thema’s?
“Best veel eigenlijk. Groningen is een dunbevolkte provincie waar het relatief makkelijk is om ongezien drugslabs in boerderijen onder te brengen. Dat fenomeen zag je eerder vooral in het zuiden van het land, maar wordt ook hier een steeds groter probleem. Daarnaast kent Groningen natuurlijk twee ‘hoofdpijndossiers’: de problemen bij het aanmeldcentrum Ter Apel die maar niet lijken te kunnen worden opgelost en de kwestie rond het Groninger gas en de schade door aardbevingen. Tel daarbij op de toenemende polarisatie en het feit dat hier veel mensen met wonen met weinig geld. Al met al een vruchtbare voedingsbodem voor het sentiment dat ‘de overheid er niet voor ons is’.”
Hoe uit dat sentiment zich?
“Wij hebben hier op het provinciehuis een aantal jaar geleden een bestorming van protesterende boeren gehad waarbij een trekker op de ingangsdeur inreed. Sindsdien is het gebouw beter beschermd en kun je niet zomaar meer binnenlopen. Bij gemeenten zie je gebeuren wat op andere plekken in het land ook gebeurt: burgemeesters die in de privésfeer met bedreigingen te maken krijgen, gemeenteraadsleden die online van alles naar hun hoofd geslingerd krijgen, dat soort dingen. Waarbij het overigens opvalt dat het bij mannen in de regel inhoudelijk gericht is, maar dat vrouwen vaak hatelijke opmerkingen over hun uiterlijk te verduren krijgen.”
Hoe werkt Groningen aan zijn weerbaarheid?
“Net als veel andere provincies werken we aan een provinciale norm (de Groningse norm, red.). Bij het opstellen van die norm zijn het RIEC en alle overheden binnen de provincie betrokken, ook de waterschappen. Dat laatste is echt van toegevoegde waarde, omdat zij onze ogen en oren in het buitengebied zijn. We hopen de norm begin 2025 klaar te hebben en hebben veel gehad aan het werk dat andere provincies al hebben verricht. We hebben ons laten inspireren door onder meer Fryslân, Flevoland en Brabant.”
Wat staat er zoal in de norm?
“Dat gaat onder andere over normering en een gezamenlijke definitie van wat we in Groningen wel en niet normaal vinden. En hoe we handelen als iets ‘niet normaal’ is. Het is goed om daarvoor als overheden dezelfde kaders te hanteren. Maar het gaat bijvoorbeeld ook over het uniformeren cq het op dezelfde manier uitvoeren van de Wet Bibob (Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur, red.).”
Tot zover de ‘theorie’. Wat doet ‘Groningen’ in de praktijk om aan zijn weerbaarheid te werken?
“Goede vraag. Ik denk vooral in gesprek gaan (en blijven) met bewoners. Een mooi voorbeeld vind ik Jaap Velema, burgemeester van de gemeente Westerwolde waar Ter Apel onder valt. Hij is er goed in om op een niet-polariserende manier met bewoners van het dorp in gesprek te gaan. Hij is heel eerlijk over wat er wel en wat er niet kan en legt dat ook nog eens heel duidelijk uit. Dat helpt echt. Een ander voorbeeld in dat kader is burgemeester Cora-Yfke Sikkema van de gemeente Oldambt. Toen er in haar gemeente heftige geweldsincidenten waren vanuit het drugsmilieu, trad zij op tegen het geweld én ging ze in gesprek met jongeren. Dit om te voorkomen dat zij ook met criminaliteit in aanraking komen en om ervoor te zorgen dat mensen bereid zijn criminaliteit te melden."
Veel aandacht voor de ‘voorkant’ dus
“Ja, ik denk dat dat echt belangrijk is. Natuurlijk moeten mensen worden gestraft als ze over de schreef gaan, maar je kunt ook veel doen om te voorkomen dat dat überhaupt gebeurt.”
Je vertegenwoordigt alle twaalf provincies in de adviesraad weerbaar bestuur. Zijn er eigenlijk veel verschillen in uitdagingen waar provincies voor staan?
“Natuurlijk is een provincie als Zuid-Holland anders dan de provincie Groningen. Toch zie ik vooral overeenkomsten. In het hele land zie je dat het vertrouwen in de overheid een deuk heeft opgelopen, dat polarisatie een issue is en dat er heftige criminaliteit voorkomt. Verschillen zie ik eerder tussen grotere en kleinere gemeenten.”
Waar zitten die verschillen in?
“Grotere gemeenten hebben ook grotere budgetten en hebben veel zaken rond weerbaarheid aardig op orde omdat ze daarvoor meer mensen in dienst hebben. Bij kleinere gemeenten is dat anders. Zij hebben eerder ondersteuning vanuit de provincie nodig. Daarom is het fijn dat de provincies extra geld van het Rijk krijgen om aan weerbaarheid te werken. Met het extra geld kunnen wij kleinere gemeenten helpen hun slagkracht te vergroten.”