Volksvertegenwoordigers konden al een tijd gebruik maken van een kosteloze woningscan voor de veiligheid van hun woning, als onderdeel van het aanbod van het Netwerk Weerbaar Bestuur. Deze scan is uitgebreid met een bredere scope dan alleen de woning en heet vanaf nu de Veiligheidsscan voor volksvertegenwoordigers. Waarom was die upgrade nodig, hoe ziet de veiligheidsscan er uit en wat kan deze volksvertegenwoordigers brengen? Een gesprek met Thijs Spanbroek, Eduard Annen en Rosalie Bedijn (vlnr op de foto hierboven). Thijs is veiligheidsadviseur bij het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV). Hij bezoekt bestuurders en volksvertegenwoordigers om met ze in gesprek te gaan en op basis van zijn bevindingen een adviesrapport uit te brengen. Eduard is fractievoorzitter van de partij Sterk Meppel in de gemeente Meppel en arbo-adviseur bij Samenwerkingsorganisatie (SWO) De Wolden Hoogeveen. Rosalie is Statenlid voor GroenLinks-PvdA in de provincie Zuid-Holland. Beiden zijn ook peer in het Netwerk Weerbaar Bestuur en waren de eerste volksvertegenwoordigers bij wie Thijs de nieuwe veiligheidsscan uitvoerde.
Eduard, jij hebt vanuit jouw verschillende rollen veel te maken met veiligheid en weerbaarheid.
“Dat klopt. Bij beide organisaties waar ik actief ben zie ik best veel ongewenst gedrag. Zo heb ik als medewerker van SWO De Wolden Hoogeveen zelf doodsbedreigingen ontvangen, net als een aantal van mijn collega’s overigens. Helaas weet ik dus uit eigen ervaring wat je kan overkomen en ik zie ook wat bedreigingen met anderen doen, ook bij de gemeente Meppel. Daar is een wethouder behoorlijk onder vuur genomen. Dat ging van uitschelden tot bedreigen. We zijn pal voor de wethouder gaan staan en uiteindelijk zijn er excuses gekomen, maar de wethouder zat wel ruim een half jaar thuis met een burn-out. Dit onderwerp gaat mij, kortom, aan het hart. Ik ben niet voor niets ambassadeur bij het Netwerk Weerbaar Bestuur geworden.”
Hoe is dat voor jou, Rosalie?
“Ik weet van een collega dat die serieus is bedreigd, maar gelukkig heb ik zelf nog nooit heftige incidenten meegemaakt. Ik ben wel meerdere keren agressief bejegend via social media. Dat gaat dan over mijn uiterlijk of dat ik bij de verkeerde partij zou zitten. Sommige collega’s ontvangen ook wel inhoudelijke berichten, bijvoorbeeld over ‘gevoelige’ dossiers als stikstof of windmolens.”
Jullie hebben eerder ook de oude versie van de woningscan ‘gehad’. Wat misten jullie daar in?
Eduard: “Ik vond dat deze wat te technisch was. De nadruk lag vooral op zaken die met beveiliging van de woning te maken hebben. Goed hang- en sluitwerk, dat soort dingen. Zaken die voor iedere woning zullen gelden. Het rapport dat ik toen ontving was ook erg algemeen en niet toegesneden op mijn persoonlijke situatie.”
Is dat nu met de veiligheidsscan anders?
Rosalie: “Zeker, het is echt een groot verschil. Bij de oude woningscan was er, zoals Eduard al zegt, voornamelijk aandacht voor de woning en hoe je deze kunt beveiligen tegen inbrekers. Nu had ik echt een gesprek met Thijs en was de insteek veel breder. Ook mijn partner werd er bij betrokken, wat eigenlijk best logisch is. Wat verder opviel: het rapport dat Thijs me naderhand stuurde, was – zeker in vergelijking met het rapport na de eerdere woningscan – veel meer toegesneden op mijn persoonlijke situatie. Voor zeker de helft was het maatwerk.”
Hoe hebben jullie de afspraak met Thijs bij jullie thuis verder ervaren?
Rosalie: “Heel efficiënt. We hebben een gesprek gehad aan de keukentafel en zijn vervolgens een rondje in en om het huis gaan maken. Wat me vooral aansprak was de goede balans die hij wist te vinden tussen hysterie enerzijds en onbezonnenheid anderzijds. Beiden – te angstig of juist te roekeloos – zijn niet goed, maar zie daar maar eens een realistische middenweg in te vinden. Wat mij betreft is hij daar in geslaagd. Het geeft mij het gevoel dat ik op een veilige, verantwoorde manier toch midden in de samenleving kan blijven staan.”
Eduard: “Ik heb de afspraak met Thijs als erg prettig ervaren. Hij stelde goede vragen en we hadden een gesprek in een opbouwende sfeer. Het was dus geen verhoor ofzo. Ook in het rapport dat ik ontving was er deze keer veel meer aandacht voor het ‘zachtere’ deel.”
Kun je nog iets meer over vertellen over het verschil tussen de oude woningscan en de nieuwe veiligheidsscan, Thijs?
“In de oude scan lag het accent inderdaad vooral op het beveiligen van de woning. Dat is veel breder geworden. Naast ‘wonen’ nemen we nu ook de domeinen ‘verplaatsen’ en ‘informatie’ onder de loep en nemen we die mee in het advies dat we uitbrengen. ‘Verplaatsen’ gaat onder meer over de bewegingen die je buitenshuis maakt. Ga je bijvoorbeeld op vaste tijdstippen naar de sportschool? Probeer daar dan wat meer in te variëren of neem eens een andere route. ‘Informatie’ heeft dan weer te maken met wat je online doet: hou op sociale media zakelijk en privé uit elkaar. En ben je bijvoorbeeld penningmeester bij de voetbalvereniging? Check dan nog eens met welke gegevens je op de website staat.”
Had Thijs goede tips voor jullie?
Eduard: “Ja, absoluut. Wat ik nog het meest waardevol vind, is dat het vaak om ogenschijnlijk kleine dingen gaat waar je niet zo snel over nadenkt. Ik gebruikte bijvoorbeeld de app Strava waarmee je fietsroutes kunt bijhouden en met anderen kunt delen. Daarvan zei Thijs dat ik dat maar beter niet meer kon doen, ook al heb ik geen openbaar account. Dit type kleine voorbeelden zijn een eye opener voor mij geweest. Ik heb echt een soort reset gehad, het voelt alsof ik zelf ook ben gescand.”
Rosalie: “Ik ben wel aan het denken gezet over mijn online aanwezigheid. Over mijn gegevens op websites bijvoorbeeld en over het feit dat ik op social media geen gescheiden accounts (werk en privé, red.) heb. Dat laatste ga ik zeker heroverwegen. Waar ik ook niet zo snel aan zou hebben gedacht: dat het handig is om vanuit je huiskamerraam je auto te zien staan. Zo kun je in ‘spannende tijden’ altijd snel je huis verlaten en instappen. En niet te vergeten de brievenbus in mijn voordeur. Die ga ik dus afsluiten.”
Waarom is het eigenlijk belangrijk dat volksvertegenwoordigers een veiligheidsscan kunnen krijgen?
Eduard: “Helaas krijgen ook volksvertegenwoordigers steeds vaker te maken met boze burgers en agressie. In die zin is het goed om je bewust te laten maken van de risico’s die je kunt lopen.”
Thijs: “Vergeet ook niet dat de raad het hoogste beslisorgaan is. Als volksvertegenwoordiger moet je zuiver en onbelast je werk kunnen doen. We beschermen in die zin niet alleen de persoon, maar ook de democratische rechtstaat.”
Rosalie: “Dat laatste zei Thijs ook tegen mij in het gesprek dat we hadden en dit klopt natuurlijk als een bus. Met mijn persoon worden ook mijn ambt en de democratie beschermd.”
Thijs, is de veiligheidsscan alleen voor gemeenteraadsleden en Statenleden bedoeld?
“Nee hoor, deze geldt voor alle decentrale volksvertegenwoordigers. Dus ook voor algemeen bestuursleden van waterschappen.”
Moet je ook aan bepaalde voorwaarden voldoen om in aanmerking te komen voor de scan?
“Er zijn geen voorwaarden, al geldt wel al dat volksvertegenwoordigers die met agressie te maken hebben in principe voorrang krijgen. Maar dat lijkt me niet meer dan logisch.”
Klopt het dat de veiligheidsscan meer is gaan lijken op de regeling zoals die voor bestuurders geldt?
“Dat klopt inderdaad. Het verschil is wel dat we bij bestuurders naast de drie domeinen die ik eerder noemde ook naar het domein ‘werken’ kijken. Hoe veilig is bijvoorbeeld je werkplek? Zit je niet te dicht bij de ingang waardoor je kwetsbaarder bent? Omdat je als volksvertegenwoordiger niet dezelfde werkrelatie hebt met de bestuurlijke organisatie, is dit domein hier niet van toepassing. In die zin is de veiligheidsscan voor volksvertegenwoordigers wat eenvoudiger.”
Verwachten jullie bij het CCV eigenlijk veel vraag? Er zijn nogal wat volksvertegenwoordigers!
“Goede vraag. Via onder meer het Netwerk Weerbaar Bestuur hebben we inderdaad opgevangen dat er onder volksvertegenwoordigers behoefte is aan de veiligheidsscan. Maar of er ook een hausse aan aanvragen zal komen? We gaan het zien! Voorlopig hopen we het aan te kunnen met onze bestaande bezetting, maar we zijn wel met mensen in gesprek die we zouden kunnen inzetten mocht het echt druk worden. We zijn dus zeker voorbereid.”
Zouden jullie de veiligheidsscan ook aan andere volksvertegenwoordigers aanbevelen?
Eduard: “Absoluut, het gaat je echt helpen. Je wordt geprikkeld om na te denken over je eigen situatie. Je besef dat het beter kan groeit en je gevoel van veiligheid neemt toe. Mits je de goede maatregelen neemt natuurlijk. En het rapport is een mooi naslagwerk om nog eens te raadplegen wanneer je iets van spanning voelt. Ik ga dat binnenkort zelf doen wanneer er in de raad over windmolens wordt gesproken. Daar gaat ongetwijfeld onrust over ontstaan. Ik ben zoals je merkt erg enthousiast!”
Rosalie: “Helemaal eens. Dit helpt om je veiliger te voelen en om het ambt te beschermen. Ook wanneer je (nog) niets hebt meegemaakt op het gebied van bedreiging en intimidatie raad ik aan om een veiligheidsscan te doen. Doe het preventief, je kunt er een hoop ellende mee voorkomen.”
Kunnen volksvertegenwoordigers zich al aanmelden voor de veiligheidsscan, Thijs?
“Jazeker! Dat kan via de website van het CCV. De scan kost trouwens niets, dat is ook goed om te weten.
Als decentrale bestuurder kunt u voor een beveiligingsadvies op maat gebruik maken van de bestaande regeling preventieve maatregelen decentrale bestuurders.