Nog niet zo lang geleden opereerden provinciale politici en bestuurders in de luwte. Nu zij meer direct contact met burgers hebben, krijgen zij steeds vaker te maken met bedreiging en intimidatie. Yvon van Loon, directeur van beroepsvereniging Statenlidnu, is daarom sinds vorig jaar adviseur geworden binnen het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur. ‘Het is belangrijk dat we samen de grens trekken en ervoor blijven zorgen dat onze democratie in balans blijft.’
Wat is je rol precies in het Ondersteuningsteam?
“Ik ben net als de andere leden een van de vertrouwelijke adviseurs. In die rol bied ik ondersteuning aan politieke ambtsdragers aan, die dat nodig hebben. In de praktijk zijn dat vooral Statenleden en statengriffiers. Als organisatie zijn we als Statenlidnu betrokken geweest bij de oprichting van het Netwerk Weerbaar Bestuur, maar zelf ben ik nu sinds begin vorig jaar adviseur geworden in het Ondersteuningsteam.”
Wat heb je voor ondersteuning geboden de afgelopen periode? Kun je daar voorbeelden van geven?
“Ik heb de afgelopen maanden elf Statenleden en één Statengriffier ondersteuning geboden. Dat doe ik overigens niet alleen. We werken ook met peers, Statenleden die ongeveer dezelfde ervaringen hebben opgedaan. Ik heb twee van zulke peers ingezet bij de ondersteuning. Wanneer ik iemand spreek, kijk ik eerst naar de situatie. Is er sprake van onveiligheid? Heel veel Statenleden hebben daar dan eerst al contact over gehad met hun commissaris van de Koning (CdK) of Statengriffier. Wat we als Ondersteuningsteam vooral ook doen is luisteren. Hoe gaat het met je? Hoe gaat met je familie? Welke praktische hulp kunnen we je bieden? Ik kijk welke behoefte de persoon heeft, en als er behoefte is om ervaringen te delen, koppel ik hem of haar aan een van de peers.”
Wat was voor jou de reden om mee te doen met het Ondersteuningsteam?
“Als directeur van Statenlidnu kreeg ik al veel telefoontjes binnen over agressie, geweld en intimidaties en heb ik nauw contact met Statenleden in het land. Ik zag dat ik deze ondersteuning breed kan bieden via het Ondersteuningsteam. Als ik zo betekenisvol kan zijn en meer hulp kan bieden, dan heb ik een belangrijke rol te vervullen. Daarom ben ik gaan meedoen. Je merkt ook dat het gewaardeerd wordt. Toen afgelopen december Limburgse Statenleden bedreigd werden rond het debat over Maastricht Aachen Airport, hebben we samen met hen bekeken wat de impact is. We hebben informatie verstrekt en meegedacht. Daar was waardering voor.”
Hoe belangrijk is het dat er een Ondersteuningsteam is voor politieke ambtsdragers die met agressie en geweld te maken hebben?
“Het is ontzettend belangrijk. Voor Statenleden die het meemaken is het belangrijk erover te praten, het moet veel meer een bespreekbaar onderwerp worden. Uit de Monitor integriteit en veiligheid van BZK bleek dat veel politieke ambtsdragers zeggen dat het incident niet ernstig genoeg leek om melding of aangifte te doen of dat het bij de functie hoort. Dat is echt niet het geval. Daarom zijn we ook een serie portretten gestart vanuit Statenlidnu, om dat te laten zien. Ga in gesprek wanneer je iets meemaakt. Het kan anders een effect hebben op je gezondheid, maar het kan je ook weerhouden van wat je wilt zeggen als Statenlid. Ook collega’s kunnen er de dupe van zijn. Blijf er niet mee lopen. Uit onderzoeken van Trouw en de NOS, maar ook uit de monitor Integriteit en Veiligheid van BZK, blijkt maar weer dat het aantal bedreigingen en intimidaties onder Statenleden enorm is gestegen. Je ziet duidelijk de trend dat het toeneemt.”
Waar heeft dat volgens jou mee te maken?
“Dat komt omdat Statenleden steeds meer complexe grote dossiers op hun bordje hebben gekregen, zoals stikstof, landbouw en windmolens. Dan sta je toch veel dichter bij de burger dan voorheen.”
Wat kunnen we doen om dit tegen te gaan?
“Het is goed om je te blijven uitspreken tegen agressie, intimidaties en bedreigingen. Als Statenlid moet je tegelijk in gesprek blijven met de burger, en de verbinding houden. Wel moeten we duidelijke grenzen stellen, dat we bepaalde dingen gewoon niet tolereren. Het is belangrijk dat we dit gezamenlijk doen, en er zo voor blijven zorgen dat onze democratie in balans blijft. Het melden van agressie of het aangifte doen bij bedreigingen is daarbij van belang. Dan laat je weten dat je het zelf niet normaal vindt.
Wat zou je bestuurders en politici verder nog willen meegeven hierbij?
“Blijf het vooral melden. Je kunt overal terecht, bij de CdK, bij de Statengriffier maar ook bij ons als Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur. We zijn nu on tour en hebben al in vier provincies gesprekken gevoerd, waarbij we handvatten bieden enkijken of er al een agressieprotocol is bijvoorbeeld. Dat is belangrijk. Utrecht heeft een mooi voorbeeld daarvan en ook meerdere provincies zijn daar al ver in. Daarmee wijs je de weg aan Statenleden. Het staat steeds vaker op de agenda. Bijvoorbeeld in inwerkprogramma’s voor nieuwe Statenleden. Speciaal voor Statenleden hebben we een training opgezet voor de eerste periode na hun aantreden, waarmee ze zelf ook grenzen leren stellen. Hoe ga je om met emoties en kritiek? Het is belangrijk dat we niet alleen maar in het begin hiervoor aandacht hebben, maar ook tussentijds. Het onderwerp moet op de agenda blijven, zodat Statenleden er periodiek over nadenken en er concreet mee om kunnen gaan.”